كودكان امروز لازم است بزرگسالانی خلاق و مبتكر باشند؛ زيرا جهان به سرعت در حال تغيير و دگرگونی است و آنان نياز دارند برای رويارويی با مشكلات و فائق‌آمدن بر آنها خلاقانه فكر و عمل كردن را بياموزند.
خلاقيت، ابتكار و نوآوری مرحله‌ای از رشد عقلی است كه می ‌تواند منجر به ساخت و ايجاد موقعيتی برای راحت‌تر زيستن شود. برای خلاق بودن نياز به داشتن هوش و ذكاوت بالا نيست.
به عبارت ديگر يك فرد خلاق الزاما فردی باهوش نيست بلكه تنها با استفاده از تجربه، آزمايش و البته كنجكاوی و بررسی درباره پديده‌های محيطی ‌اش قوه خلاقيت و ابتكار خود را متجلی می ‌سازد. كودكان ذاتا خلاق هستند به شرط آنكه بتوانيم شرايط و موقعيتی برايشان فراهم آوريم. كودكان تخيلات، ايده‌ها و افكار خود را با به‌كار گرفتن روش‌های گوناگون و خاص خود بيان می ‌كنند.
آنها نقاشی می ‌كنند، داستان می ‌نويسند، نقش بازی می ‌كنند، يك قطعه موسيقی می ‌سازند، كاردستی درست می ‌كنند، مسئله حل می ‌كنند و.... كودكان برای ارائه كارهای خلاقانه خود نيازمند ايده‌ها و اطلاعات خامی‌ هستند كه با تركيب كردن آنها بتوانند قوه ابتكار و نوآوری ‌شان را نمايش دهند.
كتاب، بازیهای گوناگون، لوازم و مواد خام اوليه، نوارهای موسيقی همگی مي‌توانند انگيزه و عاملی برای احيا و بروز خلاقيت هنری- علمی بچه‌ها باشند.
اسباب‌بازی‌ها و وسايلی كه ساخته فكر بزرگسالان هستند هيچ‌گاه نمی ‌توانند خلاقيت كودك را برانگيزند. تجاربی كه كودكان در سال‌هاي اوليه رشدشان از محيط كسب می ‌كنند اندوخته‌ای برای تفكر خلاقانه آنان به حساب می ‌آيد. هرقدر اين دانسته‌ها و اطلاعات بيشتر و متنوع‌تر باشند پيش‌زمينه بهتری برای پرورش و بروز خلاقيت در خود ذخيره خواهند كرد.
مك‌كنيان در تعريف خلاقيت می ‌نويسد: «خلاقيت عبارت است از حل مسئله به نحوی كه ماهيتی بديع و نو داشته باشد.» ويليامز مي‌نويسد: «خلاقيت مهارتی است كه می ‌تواند اطلاعات پراكنده را به هم پيوند دهد عوامل جديد اطلاعاتی را در شكل تازه‌ای تركيب كند و تجارب گذشته را با اطلاعات جديد برای ايجاد پاسخ‌های منحصر به فرد و غيرمتعارف مرتبط می‌سازد.»

عوامل ايجاد خلاقيت در كودكان


1  )داشتن استقلال و حق انتخاب
تحقيقات نشان داده دانش‌آموزانی كه استقلال بيشتری در تصميم‌گيری دارند و به آنان حق انتخاب داده می ‌شود از انگيزه درونی بيشتری برای انجام كار برخوردارند و پيشرفت خلاقيت در آنان قابل ملاحظه است.
2  )پاداش
اگرچه روان‌شناسان و خصوصا رفتارگرايان، پاداش را عاملی مهم برای تقويت رفتار می ‌دانند اما اگر اين پاداش‌ها به درستی و در جای خود اعمال نشود نه‌تنها تاثيري مثبت ندارد بلكه خود عاملی برای از بين بردن خلاقيت خواهد بود.
3  )تعريف و ستايش
كودكانی به طور مداوم از طرف خانواده يا معلمان مورد تعريف و تشويق قرار مي‌گيرند كه فقط كارهايی را انجام دهند كه مورد توجه والدين يا معلمان آنهاست. آنها ياد می ‌گيرند كه در زندگی آينده به جای خلاقيت و ابتكار، خود را با شرايط سازگار كنند و تنها به دنبال اموری باشند كه تعريف و ستايش ديگران را به ارمغان آورد.

4 )ايجاد فرصت برای كسب بينش و كشف مجهولات
يكی از مهم‌ترين راه‌ها برای ايجاد خلاقيت كودكان فرصت‌دادن به آنها برای پاسخگويي، كسب بينش و كشف مجهولات است. هيچ كودكی در جهان به كمك آنچه می ‌شنود و به ياری آنچه می ‌بيند پيشرفت نمی ‌كند؛ پيشرفت وی به آنچه انجام می‌دهد بستگی دارد.

راه‌های پرورشی و رشد خلاقيت در كودكان


1 )احترام به سؤالات عادی و غيرعادی كودكان
برای ارضای كنجكاوی كودك هيچ‌چيز مثل دادن جواب‌های مناسب و صحيح به سؤالات او نيست. سؤال در واقع انعكاسی از مغز تشنه‌ای است كه می ‌خواهد با دريافت جواب از فردی كه بهتر از او می ‌داند خود را سيراب كند. اگر چه احتياج بايد فوراً برآورده شود ولی كمی مكث بين سؤال و جواب غالبا می ‌تواند افكار و ايده‌های مفيدی برای مباحثه به بار آورد و ارائه جواب هم بستگی به پيچيدگی سؤال دارد. گاهی اوقات بهتر است به او بگوييم سعی كند جواب سؤالش را خودش پيش‌بينی كند و او را راهنمايی كنيم تا آن پيش‌بينی را اگر چه غلط هم باشد برمبنای مشاهدات و تجربيات خود تجزيه و تحليل كند.

2)به كودكان نشان دهيم عقايد آنان با ارزش است
لازم است والدين و مربيان نه‌تنها درباره امور و مسائلی كه مربوط به كودك می ‌شود بلكه همچنين درباره مسائل و امور خانه و مدرسه كه دخالت كودك در آنها شايسته است از او نظر بخواهند و عقايد او را هم مثل عقايد بزرگترها در حضور خود كودك به بحث و گفت‌وگو بگذارند.

3)تدارك فرصت‌های مناسب برای يادگيری مبتكرانه و قدردانی از اين نوع يادگيری ‌ها
يكی از مشخصات انسان خلاق اين است كه توانايی ‌اش را خودش به كار می ‌اندازد. كنجكاوی كودك به كشف مطالب نشان می‌دهد كه در يادگيری تقريبا هميشه كودكان پيش‌قدم هستند. والدين و مربيان به كودكان اجازه دهند كه گاهی اوقات مطابق ذوق و سليقه خودشان ايثار را كشف كنند. كودك بايد در يادگيری‌های شخصی و ابتكار خود تشويق و هدايت شود بدون اينكه از خطاهای او چشم‌پوشی شود.

عوامل آسيب‌زا در خلاقيت
عوامل آسيب‌زا در خلاقيت دغدغه‌هايی برای متوليان نظام تعليم و تربيت در سطح جامعه به وجود آورده است و تهديدی جدی براي شكوفا شدن استعدادها و توانمندی‌های كودكان محسوب می ‌شود.

عوامل آسيب‌زای خلاقيت را می ‌توان به دو دسته تقسيم كرد:


1 – عوامل فردی (درونی) 2- عوامل محيطی
منظور از عوامل فردی عواملی است كه به ويژگی‌های فرد مربوط می‌شود و عوامل محيطی به موقعيت‌هايی اطلاق می‌شود كه فرد در ارتباط با ديگران دارد.
يكی از عوامل محيطی كه در ركود قوه خلاقيت كودكان تاثير بسزايی دارد محيط خانواده است. خانواده نخستين پايگاه تربيتی كودكان است و ميزان خلاقيت را می‌توان با ايجاد فضای مناسب خانوادگی افزايش داد. گاهی خانواده‌ها با ايجاد محيط‌ مناسب خانوادگی امكان خلاقيت را افزايش می‌دهند؛ هرچند گاهی نيز خانواده‌ها با روش‌های غيركارآمدی كه برای تحقق اين هدف اعمال كرده‌اند نه‌تنها نتيجه مطلوبی به دست نياورده‌اند بلكه نتيجه معكوس به بار آمده است.

راهكارها و پيشنهادها
1 )والدين به كودكانشان احترام بگذارند و به توانمندی ‌های آنان معتقد باشند.
2 )به كودكان آزادی عمل دهند زيرا خلاقيت و ابتكار كودك غالبا در زمان‌هايی شكوفا می‌شود كه از آزادی عمل برخوردار باشد.
3 )بايد به كودكان اجازه دهند به طور خودجوش و خلاقانه به كارهای مورد علاقه خويش بپردازند.
4 )حس اعتماد به‌نفس و خودباوری را در كودكان تقويت كنند.
5 )كودكان را به بازی با گل تشويق كنند زيرا گل وسيله‌ای سه‌بعدی است. هنگام كار با اين وسيله كودك‌آزادی خلاقانه‌تری را نسبت به وسايل دوبعدی ديگر نظير نقاشی و طراحی به دست می ‌آورد.
6 )نبايد كودكان را قربانی عادت كنند. اگر فرزندان در حل مسائل، روشی را انتخاب كنند كه فقط در يك چارچوب خاص قرار بگيرد و هميشه بخواهند طبق آن الگو پيش بروند به آن عادت كرده و بدون تفكر به حل مسائل می ‌پردازند؛ بنابراين فكر خود را محدود كرده و به خلاقيت كه لازمه‌اش تفكر و تعقل است نخواهند رسيد.

نتيجه‌گيری
يك فرد بزرگسال در شرايطی می ‌تواند خلاقيت را تشويق كند كه در توليد و بروز انديشه‌های خلاق از يك چارچوب بدون ارزشيابی بهره گيرد.
فرد بزرگسال بايد به كودكان اطمينان دهد كه فرصت خطر كردن در تكاليف وجود دارد و بايد آنها را به كنجكاوی و جست‌وجو درباره انديشه‌ها و حدس‌ها و ملاحظه چيزها به گونه‌ای نو وادارد.

 خلاق بودن را یاد دهیم

: هموطن سلام