توصيه‌های تغذيه‌ای به ديابتی‌ها

ديابت را بيماری عصر صنعتی دانسته‌اند که صدای گام‌هايش هر لحظه تندتر می‌شود و به خانه بسياری از خانواده‌ها نيز راه پيدا کرده است. تغذيه نادرست يکی از دلايل اصلی ابتلا به ديابت است اما افراد ديابتی در رژيم غذايی خود بايد به چه مواردی توجه کنند؟ دکتر عليرضا استقامتی، فوق‌تخصص غدد و عضو هيات علمی دانشگاه تهران به اين پرسش پاسخ گفته است...

سلامت: يک رژيم غذايی ضد ديابت ايده‌آل دارای چه ويژگی‌هايی است؟                                           
يک رژيم غذايی استاندارد برای همه افراد در اين زمينه وجود ندارد بلکه متناسب با وزن، قد و فعاليت افراد اين رژيم غذايی متفاوت خواهد بود اما در مورد تغذيه يک اصول کلی وجود دارد. اول اينکه افراد در رژيم غذايی بيشتر از ميوه‌ها و سبزيجات استفاده کنند و سعی کنيم مصرف چربی‌ها به خصوص چربی‌های اشباع شده را کاهش دهيم البته اين نگرش هم که اصلا نبايد چربی مصرف کنيم، يک نگرش غلط است چون برخی از چربی‌ها برای بدن ضروری هستند. به طور کلی روغن زيتون، روغن هسته انگور و کلزا مجاز هستند. مصرف مواد شيرين و نمک هم بايد محدود باشد. رژيم غذايی افراد ديابتی بايد براساس عادات غذايی افراد، فرهنگ آنها و شرايط اقتصادی و اجتماعی آنها تنظيم شود. رژيم غذايی مانند لباسی است که بايد به صورت اختصاصی برای هر فرد دوخته شود.
سلامت: اين تنظيم بايد به چه شکل باشد؟
درسيکل ديابت، در سطح اول که کودکان بيشتر به آن دچار می‌شوند، رژيم غذايی نمی‌تواند به عنوان پايه اصلی به شمار آيد چرا که بچه‌ها در سن رشد هستند و به همه مواد غذايی نياز دارند و اصولا به دليل شرايط روحی و روانی نمی‌توانند رژيم غذايی را رعايت کنند و ممکن است رژيم غذايی محدودکننده شديد، به سوءرفتار و پرخاشگری منجر شود اما مصرف مواد نشاسته‌ای و شيرينی‌ها بايد در کودکان کنترل شود. در اين جا نقش خانواده مهم است و اگر رژيم غذايی خانواده صحيح باشد، بسياری از مشکلات حل می‌شود. پايه درمان در تيپ 1، انسولين و درمان دارويی است.
سلامت: در تيپ 2 ديابت، رژيم غذايی چه جايگاهی دارد؟
در تيپ 2 ديابت که بيشتر بزرگسالان را مبتلا می‌کند، رژيم غذايی در کنار ورزش و فعاليت بدنی،‌ پايه اساسی و اصلی درمان است. اکثر کسانی که تيپ 2 ديابت دارند چاق هستند و اضافه وزن دارند بنابراين بايد در اولين قدم وزن اين افراد کنترل شود. در اين افراد ديابتی نيمی از کالری مورد نياز بايد از طريق مواد نشاسته‌ای تامين شود چون در غير اين صورت مجبور خواهيم بود که انرژی را از طريق مواد چربی يا پروتئين تامين کنيم که اين مساله نيز دارای مشکلاتی خواهد بود بنابراين نان و برنج غذای اصلی ديابتی‌ها خواهد بود البته مصرف اين مواد نيز بايد با حساب و کتاب صورت گيرد. آن چيزی که معمولا به افراد توصيه می‌کنيم به اندازه يک کف دست نان‌سنگک است. ميزان برنج نيز بهتر است برای وعده ناهار بين 6 تا 8 قاشق باشد. وقتی می‌گوييم که نشاسته بايد کنترل شود، اغلب افراد می‌گويند که ما سير نمی‌شويم. توصيه ما به اين افراد اين است که از سبزی‌ها برای پر کردن حجم معده استفاده کنند. پروتئين‌ها نيز می‌توانند 20 تا 30 درصد انرژی لازم را تامين کنند به شرط اينکه گوشت، مرغ يا ماهی‌ای که استفاده می‌شود، چرب نباشد. مصرف چربی نيز بايد از نوع چربی‌های اشباع نشده و گياهی باشد.
سلامت: اغلب ديابتی‌ها می‌پرسند که آيا می‌توانند ميوه مصرف کنند يا نه؟ توصيه شما به اين افراد چيست؟
ديابتی‌ها مي‌توانند 3 وعده ميوه مصرف کنند اما اين وعده‌ها را نبايد در يک وعده خلاصه کنند و مصرف ميوه‌ها بايد با فاصله انجام شود چون مصرف ميوه‌ها در يک وعده باعث افزايش قندخون می ‌شود. از آنجا که ميوه‌ها دارای گلوکز هستند، بنابراين مصرف ميوه‌ها در حد معينی مجاز است.
سلامت: منظورتان از يک وعده ميوه چيست؟
به‌عنوان مثال 12 حبه انگور، يک پرتقال و يا هلوی متوسط، نصف فنجان توت‌فرنگی، 10 عدد گيلاس يا سه تا زردآلو يک وعده ميوه محسوب می‌شوند. اين نکته را نيز يادآور شوم که مصرف هر نوع ميوه‌ای به شرط آنکه محدود باشد، مجاز است.
سلامت: مصرف شيرينی دارای چه محدوديتی است؟
افراد ديابتی تا حد امکان نبايد شيرينی‌‌های ساده را مصرف کنند و مصرف کل شيرينی‌ها در طول روز نبايد بيش از 10 درصد کالری مورد نياز باشد. نکته مهم اين است که مصرف شيرينی‌ها در افراد ديابتی، محدوديت مطلق ندارد بلکه محدوديت‌ کامل دارد که توصيه‌های لازم در اين مورد توسط پزشک معالج صورت می‌گيرد.
سلامت: افراد ديابتی معمولا چای را همراه با توت يا خرما می‌خورند. اين افراد در مصرف توت‌ و خرما به چه نکاتی بايد توجه کنند؟
توصيه اول ما به همه افراد اين است که خود را عادت دهند چای را به صورت تلخ بنوشند. مصرف دو تا سه عدد خرما در روز چه همراه با چای چه به صورت جداگانه به عنوان يک وعده ميوه، مجاز است. مصرف توت بيش از 5 دانه کار درستی نيست.
سلامت: سالمندان مبتلا به ديابت در رژيم غذايی خود به چه نکاتی بايد توجه کنند؟
رژيم غذايی سالمندان ديابتی به شدت تحت تاثير ميزان فعاليت آنها است زيرا بين سالمندان در اين مورد اختلاف زيادی وجود دارد و برخی از آنها پرتحرک و برخی کم‌تحرک هستند. ما معمولا برای سالمندان کم‌تحرک کالری پايه را محاسبه می‌کنيم و برای سالمندان پرتحرک ميزان آن را دو برابر می‌کنيم.

 : روزبه زعفرانی، سلامت