دکتر رضا آمری نيا:بيماري افسردگي هر سال حدود 17 ميليون نفر از مردم امريکا را گرفتار مي کند به طوري که خود بيماري و عوارض آن به صورت يک مشکل اساسي اقشار وسيعي از جامعه را تحت تاثير قرار مي دهد. اين بيماري تقريباً تمام بدن را تحت تاثير قرار مي دهد. سيستم اعصاب، خلق، افکار، رفتار، خوردن، خوابيدن و تفکر يک فرد و نگاه آن به اطراف خود مواردي است که تحت تاثير اين بيماري به شدت تغيير مي کند. علائم اين بيماري ممکن است هفته ها، ماه ها و سال ها طول کشيده و در طول دوره بيماري شدت و ضعف متفاوتي از خود نشان دهد.

بيماران افسرده خود را از جامعه مخفي و منزوي مي کنند، اشتياق، هيجان و احساس لذت در اين افراد بسيار کاهش مي يابد. علائم واضح اين بيماري به صورت خستگي مزمن، خواب آشفته به صورت بي خوابي يا خواب زياد، تغيير در اشتها، سردرد، درد پشت، اختلالات گوارشي، بي قراري، تحريک پذيري، عصبانيت، از بين رفتن احساس لذت و احساس بي کفايتي و بي ارزشي است. بسياري از اين بيماران در مورد خودکشي و مرگ فکر مي کنند. زمان اين افراد به کندي پيش مي رود و تمامي مسائل اطراف آنها توخالي به نظر مي رسد. اين بيماران افرادي هستند که به طور مزمن عصباني يا تحريک پذيرند. غمگين يا نااميد بوده و بسيار کم احساس يا بدون احساس اند.

اين بيماري در دو گروه عمده تقسيم بندي مي شود؛ گروه اول اختلالات تک قطبي هست که معمولاً در يک دوره کوتاه در زندگي افراد ديده مي شود که شامل علائم ذکر شده است. گروه دوم اختلالات دوقطبي ناميده مي شود که ابتدا معمولاًً با افسردگي شروع مي شود و بعد از پيشرفت تبديل به دوره هايي از افسردگي و مانيا مي شود.

اين مقاله بيشتر روي بيماران تک قطبي تاکيد خواهد داشت. علت اين بيماري به طور کامل شناخته نشده است اما علت هاي قابل ذکر شامل استرس هاي شديد، حوادث زندگي، عدم تعادل شيميايي در مغز، اختلالات تيروئيد و کمبودهاي تغذيه اي، فقر غذايي، کاهش قند خون، مونو نوکلئوزيس، عدم ورزش، اندومتريوزيس و آلرژي ها است.

يکي از مهم ترين علل افسردگي ژنتيک است که معمولاً تا حدود 50 درصد نقش آن ثابت شده است.

در مورد استرس بايستي گفت که بيشتر مردم از استرس روزمره در درجات مختلف برخوردارند و البته بايستي ذکر کرد که پاسخ افراد به اين استرس ها متفاوت است. اگر استرس از نوع بسيار شديد باشد (مثل مرگ فرزند) و مکانيسم تطابق فرد پاسخگو نباشد معمولاً افسردگي رخ مي دهد.

شايع ترين فرم افسردگي طبق نظر نويسندگان کتاب Nutritional Healing از نوع افسردگي مزمن با شدت کم است که ديس تايمي نيز ناميده مي شود. اين بيماري به صورت دوره طولاني و عودکننده است که معمولاً ناتوان کننده نيست ولي فرد را از يک عملکرد نرمال در مواجهه با اختلالات اجتماعي و احساسي در زندگي عملاً ناتوان مي کند. تحقيقات نشان مي دهد که اين فرم از افسردگي اغلب از تفکرات منفي که ناآگاهانه هستند نشات مي گيرد.

دابل دپرسيون شکلي از ديس تايمي است که فرد دوره هايي را به صورت افسردگي شديد و سپس خفيف تجربه مي کند و گاهي هم به وضعيت عادي برمي گردد.

بسياري از افراد در طول ماه هاي زمستان بيشتر افسرده مي شوند که علت آن کوتاهي روزها و طولاني بودن زمان تاريکي است.

اين اختلال تحت عنوان (اختلال فصلي) ناميده مي شود اين حالت در خانم ها بيشتر از آقايان است. در اين نوع افسردگي بيماران مبتلا از حملات اضطرابي رنج مي برند، اضافه وزن پيدا مي کنند و در نتيجه تغذيه غلط، خواب زياد و کاهش تمايل جنسي را تجربه مي کنند.

بيشتر افراد اختلال فصلي را قبل از تعطيلات تجربه مي کنند و تحقيقات نشان داده که خودکشي اين بيماران در اين زمان ها بيشتر است.

تغذيه با تغيير در عملکرد مغز باعث ايجاد اين بيماري مي شود به طوري که فقر تغذيه اي يکي از عوامل مهم اين بيماري شناخته شده است. سطوح مواد شيميايي مغز که نوروترانسميتر ناميده مي شود با آنچه ما مي خوريم در ارتباط است. اين مواد شيميايي که شامل دوپامين، سروتونين و نوراپي نفرين هستند در تنظيم خلق نقش بسيار مهمي دارند.

وقتي مغز سروتونين توليد مي کند استرس ما کم مي شود وقتي دوپامين يا نوراپي نفرين توليد مي شود، تمايل به فکر کردن بيشتر شده و هوشيارتر مي شويم.

سروتونين هورموني است که نقش مهمي در خلق، خواب و اشتها دارد و سطوح پايين آن باعث افسردگي، اضطراب و اختلالات خواب مي شود.

سروتونين از ماده اي به نام آمينو اسيدتريپتوفان توليد مي شود که کمبود اين اسيدآمينه ممکن است در کاهش سطح سروتونين نقش موثري داشته باشد.

خوردن کربوهيدرات هاي مرکب به طور غيرمستقيم باعث افزايش سطح تريپتوفان شده و در نتيجه سروتونين افزايش مي يابد.

مواد غذايي حاوي پروتئين بالا (مثل گوشت سفيد) باعث افزايش سطح دوپامين و نوراپي نفرين مي شود که در اين حالت هوشياري فرد بالا مي رود. بنابراين مصرف اين گروه از مواد غذايي در معالجه اين افراد نقش بسيار مهمي دارد.

يکي از عوامل موثر در درمان افسردگي هاي مزمن سيستم حمايتي خوب از طرف دوستان و فاميل است که در پيشرفت درمان اين افراد بسيار موثر است.

 نکات مهم تغذيه اي در بيماري افسردگي

1- خوردن مواد غذايي حاوي کربوهيدرات بالا شامل ميوه ها و همچنين سبزيجات، لوبياي سويا، حبوبات، برنج قهوه اي و ذرت براي اين بيماران مفيد است مصرف مواد غذايي حاوي کربوهيدرات و کم کربوهيدرات باعث کمبود توليد سروتونين و در نتيجه افسردگي مي شود.

2- اگر فردي عصبي هستيد و آرزو مي کنيد که کمي راحت تر باشيد مقدار بيشتري غذاهاي حاوي کربوهيدرات بالاخص از نوع مرکب مصرف کنيد. براي افزايش هوشياري غذاهاي پروتئيني شامل گوشت سفيد که حاوي اسيدآمينه هاي ضروري هستند مصرف کنيد. ماهي قزل آلا و ماهي سفيد براي ايجاد روحيه مناسب بسيار مفيد هستند چرا که هر دو حاوي مقادير زيادي تريپتوفان و پروتئين هستند.

3- از سودا و شيرين کننده هاي مصنوعي مثل آسپارتام اجتناب کنيد. اين مواد باعث اختلال در توليد سروتونين شده و سبب ايجاد سردرد، بي خوابي و تشديد افسردگي در افراد مبتلا مي شود.

4- از موادي که حاوي فنيل آلانين بالا هستند (فنيل آلانين اسيدآمينه اي است که از آن شيرين کننده هاي مصنوعي مثل آسپارتام ساخته مي شود) پرهيز کنيد. اين اسيدآمينه داراي ماده اي به نام فنل هست که آلرژي زا است و باعث تشديد افسردگي مي شود.

5- از مصرف مواد غذايي حاوي چربي هاي اشباع شده بپرهيزيد. غذاهاي سرخ کرده مثل همبرگر و سيب زميني سرخ کرده مناسب نيست. از پروتئين ها مصرف گوشت سفيد بيشتر توصيه مي شود چرا که گوشت قرمز حاوي گلوتن است که افسردگي را تشديد مي کند.

6- از مصرف الکل، کافئين (مثل قهوه و نسکافه) و غذاهاي کنسرو شده بپرهيزيد.

7- ورزش کنيد. تحقيقات نشان مي دهد که ورزش، پياده روي، شنا يا هر فعاليت بدني که برايتان لذت بخش است نقش مهمي در درمان افسردگي دارد.

8- سعي کنيد کاري که انجام مي دهيد با کيفيت انجام دهيد.

9- اگر افسردگي شما فصلي است سعي کنيد از نوردرماني استفاده کنيد. قرار گرفتن در معرض نور خورشيد و نور ملايم باعث توليد هورموني به نام ملاتونين از غدد پينه آل مي شود که اين هورمون نقش مهمي در جلوگيري از توهمات دارد. بنابراين در فصولي که روزها کوتاه و شب ها طولاني است قرار گرفتن در يک اتاق روشن توصيه مي شود به طوري که پرده هاي اتاق دائم باز باشد. استفاده از لامپ هاي فلورسنت موثرتر است.

10- اگر بيمار افسرده هستيد يک آزمايش تيروئيد حتماً انجام دهيد. اگر احساس کرديد حرارت بدن شما پايين است حتماً با پزشک خود در اين مورد مشورت کنيد، بيماري هاي مربوط به تيروئيد نقش مهمي در بروز افسردگي دارند.

 چند نکته

- بسياري از دانشمندان معتقدند افسردگي جزيي از سالمندي است درصورتي که متخصصان تغذيه بر اين باورند که مسائل مربوط به بيماري هاي روحي و رواني و از جمله آنها افسردگي در سالمندي ناشي از اختلالات مربوط به تغذيه صحيح در اين گروه سني از افراد است. به طور مثال کمبود ويتامين هاي گروه B در اين افراد باعث ايجاد اين اختلال مي شود.

- تيروزين اسيد آمينه اي است که براي فعاليت هاي مغزي ضروري است و به طور مستقيم در توليد نوراپي نفرين و دوپامين در مغز نقش مهمي ايفا مي کند اين اسيدآمينه در حبوبات و اسفناج، پنير، موز، بادام، جگر مرغ، شکلات و کافئين قهوه وجود دارد و کمبود آن سبب کاهش توليد هورمون هاي مذکور و در نتيجه باعث اختلال در خلق مي شود. افرادي که از داروهاي موسوم به (MAOI) مهارکننده هاي مونوآمينو اکسيداز مصرف مي کنند نبايد از مکمل هاي تيروزيني استفاده کنند و از غذاهايي که شامل اين اسيدآمينه است بايستي پرهيز کنند چراکه تداخلات اين گروه از داروها که در افسردگي تجويز مي شود با اين اسيدآمينه سبب افزايش فشارخون ناگهاني و وخيم مي شود.

- تحقيقات نشان داده سلنيوم که ماده معدني مهمي در بدن است باعث بهبود خلق و کاهش اضطراب مي شود و کاهش آن در اثر مصرف مواد غذايي حاوي مقادير کم اين ماده مصرفي سبب بروز افسردگي مي شود.

- ورزش يک درمان موثر براي افسردگي است. در حين ورزش مغز موادي به نام هاي اندروفين و انکفالين توليد مي کند که ضددرد است و در کاهش آلام جسمي بيماران بسيار کمک کننده است.

- موسيقي نيز يک درمان موثر براي افسردگي شناخته شده است، بنابراين توصيه در اين مورد مهم به نظر مي رسد.

- در يک مطالعه نشان داده شده است که در خون بيماران افسرده سطح اسيدفوليک که يکي از ويتامين هاي گروه B است و در سبزيجات تيره برگ به وفور يافت مي شود، پايين است. همچنين در همين مطالعه سطح روي در خون اين بيماران هم مشابه وضعيتي مثل اسيدفوليک داشته و پايين است.

- يکي از روش هاي مهم تشخيص افسردگي اندازه گيري غدد آدرنال بيماران است. با تکنولوژي هاي پيشرفته اي چون سي تي اسکن مشخص شده است که غدد آدرنال اين افراد بزرگ تر از حد عادي بوده که به علت پايين بودن سطوح هورمون هاي مشروحه اين غدد در اثر فعاليت هاي جبراني بزرگ مي شوند.

- افرادي که سيگار مي کشند بيش از افراد غيرسيگاري افسرده مي شوند. در يک جمع بندي کلي بايد گفت افراد مبتلا به بيماري افسردگي بايد از کربوهيدرات هاي مرکب چون ميوه ها بيشتر استفاده کنند؛ گوشت سفيد از جمله ماهي براي آنها بسيار مفيد است مصرف موادي چون سودا، الکل، شيرين کننده هاي مصنوعي مثل آسپارتام قهوه و غذاهاي کنسروشده در اين افراد توصيه نمي شود. سبزيجات تيره برگ به علت وجود اسيدفوليک بالا توصيه مي شود. ورزش جزء لاينفک زندگي اين افراد بايد باشد. اين گروه از بيماران از مصرف سيگار بايستي پرهيز کنند و بالاخره اينکه در محل زندگي شان حتماً در مورد نور کافي اتاق ها دقت لازم را داشته باشند.