اصطلاح «افزودنی مواد غذايي» معمولاً براي توصيف ماده شيميايی به كار مي رود كه به طور طبيعي در مواد غذايي كه به آن اضافه شده وجود ندارد. استفاده از بيشتر افزودني هايي كه در زير مي آيد به دليل مضراتي كه دارند غيرمجاز دانسته شده است.
مواد رنگي مصنوعي
اغلب مواد رنگي مورداستفاده براي غذاها جزء رنگ هاي مصنوعي مي باشند. متجاوز از چندين دهه است كه سميت و سرطان زا بودن اين رنگ ها موردبحث قرار گرفته است و چندين نوع آن ممنوع اعلام شده است. درصورت امكان بايد از غذاهاي بدون رنگ استفاده شود. مورداستفاده آن ها غالباً در غذاهايي است كه ارزش تغذيه اي چنداني ندارند و متأسفانه كودكان نيز خيلي از آن ها استفاده مي كنند همانند آدامس ها، پاستيل ها، آبميوه ها و...
آس سولفام كا
آزمايش هاي انجام شده حاكي از نقش سرطان زايي اين ماده در حيوانات و افزايش احتمال ايجاد سرطان در انسان مي باشد و لازم است كه از اين ماده و فرآورده هايي كه حاوي آن است پرهيز شود. «آس سولفام كا» در تجارت به عنوان سونت (Sunette) يا شيرين كننده شماره يك شناخته مي شود و به عنوان جانشين هاي قند به شكل بسته يا قرص فروخته مي شود و در آدامس، آميزه هاي خشك نوشابه ها، قهوه و چاي فوري، دسرهاي ژلاتيني، پودينگ ها و خامه هاي غيرلبني استفاده مي شود.
آسپارتام
«آسپارتام» نام تجارتيEqual و Nutrasweet به فروش مي رسد بعد از شناخته شدن عوارض ناخوشايند ساكارين مدت ها موردتوجه رژيم شناسان بوده است. درخصوص اين ماده مسائل معدودي عنوان مي شود. اولين مسئله بيماري «فنيل كتونوريا» مي باشد. ازهر 20000 نوزاد معمولاً يك نوزاد با عدم قابليت متابوليزه كردن فنيل آلانين به دنيا مي آيد. اين اسيدآمينه كه از عناصر سازنده آسپارتا مي باشد در صورت تجمع در جريان خون، منجر به پيدايش اثرات سمي و درنهايت عقب ماندگي ذهني مي شود. مسئله ديگري كه عنوان مي شود تغيير رفتار ناشي از تغيير عملكرد مغز براثر مصرف فراوان آسپارتام در افراد مي باشد. از علائم و نشانه هاي شكايت شده مي توان گيجي، سردرد، تشنج هاي صرع مانند و اختلالات عادت ماهانه را نام برد.
چنانچه از بيماري «فنيل كتونوريا» رنج مي بريد يا باردار هستيد و يا تجربه ناخوشايندي از مصرف آسپارتام داريد اين ماده را كنار بگذاريد و براي اينكه جانب احتياط را رعايت كنيد از دادن آن به كودكان خودداري نماييد.

غذاهاي داراي روغن کنسروی
BHA وBHTاين دو ماده كه ازنظر شيميايي فرمول هاي مشابهي دارند به منظور جلوگيري از عمل اكسايش و تندشدگي به غذاهاي داراي روغن اضافه مي شوند. مركز تحقيقات بين المللي سرطان كه بخشي از سازمان بهداشت جهاني مي باشد BHA را براي انسان سرطان زا شناخته است. در مطالعات ديگر نيز احتمال سرطانزاييBHT گزارش شده است. از آنجايي كه استفاده از اين دو ماده ضرورت خاصي ندارد بنابراين جهت حفظ سلامتي برچسب هاي مواد غذايي را بخوانيد و در صورتي كه از آن ها در تهيه غذاها استفاده شده باشد از خوردن آن اجتناب نماييد.
كافئين
«كافئين» كه به طور طبيعي در چاي، قهوه و كاكائو يافت مي شود به بسياري از نوشابه هاي غيرالكلي افزوده مي شود. كافئين سبب افزايش ترشح اسيد معده، افزايش موقتي فشار خون و گشاد شدن برخي عروق همزمان با انقباض عروق ديگر مي شود. افزايش ميزان مصرف كافئين سبب بروز بيماري كافئينيسم مي شود كه علائم متفاوتي ازقبيل عصبانيت و يا بي خوابي را ايجاد مي كند. در كودكاني كه در روز نوشابه مي خورند اين علائم ديدهمي شود. كافئين سبب بروز اختلالاتي در توليد مثل شده و رشد و تكامل جنين را نيز تحت تأثير قرار مي دهد. براساس مطالعات انجام يافته روي حيوانات آزمايشگاهي ارتباط بين كافئين و نقص هايي نظير لب شكري، فقدان انگشتان دست و پا و بدشكلي هاي جمجمه اي مشخص شده است. كافئين تاحدي اعتيادزاست و به همين سبب افرادي كه مصرف آن را كم مي كنند دچار سردرد مي شوند. مقادير كم كافئين هيچ مشكلي را به وجود نمي آورد اما چنانچه باردار هستيد و يا قصد بارداري داريد از مصرف آن اجتناب نماييد و آن را از برنامه غذايي كودكان حذف كنيد.
چاشني هاي خاص

منوسديم گلوتامات(MSG)دراوايل قرن حاضر يك شيمي دان ژاپني «منوسديم گلوتامات» را به عنوان ماده اي در چاشني هاي خاص كه به عنوان طعم دهنده به غذاهاي پروتئيني افزوده مي شدند شناسايي كرد. استفاده بيش از حد از اين ماده سبب سردرد، گرفتگي در ناحيه سينه و احساس سوزش در بازوها و پشت گردن مي شود. درصورت داشتن حساسيت نسبت به اين ماده قبل از مصرف غذاها برچسب آن ها را بخوانيد ودر ضمن از پروتئين هاي گياهي هيدروليز شده كه ممكن است داراي منوسديم گلوتامات باشد اجتناب نماييد.
نگهدارنده در گوشتهای کنسروی، سوسیس کالباس

قرن هاست كه از «نيترات و نيتريت» به عنوان نگهدارنده در گوشت استفاده مي شود. البته نيترات به تنهايي بي ضرر است ما به آساني به نيتريت تبديل شده و به اين سبب زيانبار مي شود. نيتريت با تركيباتي به نام آمين هاي ثانويه تركيب شده و نيتروزآمين ها را (كه فوق العاده سرطانزا هستند) به وجود مي آورد. اين واكنش شيميايي اغلب به آساني در درجه حرارت هاي سرخ كردن ايجاد مي شود. نيتريت به عنوان عامل ايجاد سرطان معده شناخته شده است. سعي كنيد از گوشت هاي فرآيند شده عاري از نيتريت استفاده نماييد؛ چون عمل انجماد نياز به استفاده از نيتريت را كم مي كند، درصورت عدم دسترسي به گوشت تازه مي توان ازگوشت هاي يخ زده استفاده كرد. اصولاً صرف نظر از وجود نيتريت يا نيتروزآمين، از انتخاب گوشت هاي فرآيند شده اي كه حاوي چربي و سديم زياد هستند اجتناب نماييد.
اولسترا
«اولسترا» كه يك روغن مصنوعي است، خطرناك بوده و استفاده از آن ضرورتي ندارد. اين افزودني هرچند عاري از چربي است اما اثرات جانبي خطرناكي دارد زيرا به عناصر غذايي ارزشمند چسبيده و آن را از بدن دور مي سازد. ازجمله اين عناصر غذايي مي توان كاروتنوئيدها را نام برد كه به عنوان محافظ بدن عليه سرطان ريه، سرطان پروستات، بيماري قلبي و تحليل عضلاني شناخته شده است. مصرف درازمدت ميان وعده هاي حاوي اولسترا سبب افزايش مرگ و مير ناشي از سرطان هاي ريه و پروستات و همچنين ابتلا به كوري ناشي از تحليل عضلات چشم مي شود. اولسترا در مقادير كم سبب بروز ناراحتي هاي گوارشي به ويژه اسهال مي شود.
ساكارين
بهتر است در مصرف «ساكارين» كه جزء شيرين كننده هاي مصنوعي مي باشد «زياده روي» نشود. بعضي مطالعات برروي حيوانات آزمايشگاهي، سرطانزايي اين ماده را ثابت كرده اند البته مصرف آن در مقدار «متناسب» بي خطر است.
سولفيت ها
«سولفيت ها» دسته اي از مواد شيميايي هستند كه براي حفظ تازگي سبزيجات و ميوه ها و همچنين جلوگيري از تغيير رنگ زردآلو، كشمش و ميوه هاي خشك ديگر مورد استفاده قرار مي گيرند. مطالعات چندي بروز واكنش هاي آلرژيك را براثر دريافت سولفيت ها ثابت كرده اند. اين تركيبات هرچند ايمن شناخته شده اند اما بهتر است مورداستفاده قرار نگيرند. افراد مبتلا به آسم بايد احتياط بيشتري را درخصوص استفاده از آن ها به خرج دهند. البته اكنون مدت هاست كه ديگر از سولفيت استفاده نمي شود!
مريم سالك زماني- متخصص علوم تغذيه

منبع: روزنامه کیهان