|
ستاره ای در آسمان موسيقی سنتی |
|
¤ سوابق استاد عليرضا افتخاری در شهر هنرپرور اصفهان چشم به جهان هستی گشوده است.وی ازهمان كودكی به خواندن علاقه داشت وهمين اشتياق باعث شد تا وی در محضر مرحوم استاد جلال تاج اصفهانی به فراگيری آوازها و رديفهای موسيقی اصيل بپردازد.سپس از محضراساتيدي چون حسن كسايي،جليل شهناز و محمدرضاشجريان كسب فيض نمايد ودر سال 1357 در آزمون باربد حايز مقام نخست گردد. صداي او اولين بار درسال1364 ودرسريال امير كبير و با شعري از حافظ در دستگاه ماهور به گوش مردم ميرسد.اولين آلبوم خود رادر سال 1365 بنام مهرورزان وبا همكاري مركز حفظ واشاعه موسيقي راهي بازارميكند وبه طور رسمي حضور خود را در خانواده بزرگ موسيقي اعلام ميكند.از سال 1366 وبه مدت 10 سال استاد عليرضا افتخاري حضوري فعال در عرصه موسيقي دارد. او علاوه بر آنكه با همكاري گروههاي مختلف موسيقي به برگزاري كنسرت در داخل وخارج از كشور مي پردازد، سالانه آلبومهاي زيبايي را روانه بازار موسيقي ميكند. سرمستان،مقام صبر،رازونياز، آتش دل،رازگل،شورعشق و...از آثاري است كه در اين زمان 10 ساله به بازار مي آيند.صاحب نظران ازتولد ستاره اي در آسمان موسيقي سخن مي گفتند كه هم قدرت صداي شجريان را دارد و هم لطافت آواي بنان.در آثار او همان سبك وسياق هميشگي آلبومهاي موسيقي اصيل ايراني رعايت مي شود.ساز و آواز،تصنيف،چهار مضراب،دو نوازي،خواندن اشعارقديمي در گوشه هاي مختلف اجزاي لاينفك آثار موسيقي اصيل بوده اند كه استاد علي رضا افتخاري آنها را در آثار خود لحاظ ميكند.درابتداي سال 1375 با آلبوم نيلوفرانه خود انقلابي در بازارموسيقي ايجاد مينمايد كه همين امرسر منشا تحولات ديگري در دهه دوم فعاليتش ميگردد.كاست با فروشي حيرت انگيزمواجه ميشود.اين بار در اثر او اركستر براي سازهاي زهي وبزرگ تنظيم شده وآلات موسيقي اصيل حضوري كم رنگ تر دارند.اما همچنان اثر بر پايه ساز و آواز و تصنيف تهيه شده است.اما در سال 1376 وهمزمان با آغاز دهه دوم از فعاليت رسمي خود اثري با عنوان امان از جدايي را روانه بازار ميكند كه درآن هيچ اثري از آواز نيست و كل اثرمشتمل بر هشت تصنيف است. اما پس از آن با دو اثر ديگربه نامهاي مهمان تو و زيباترين و به همان سبك وسياق هميشگي ارائه گر آوازهاي زيبا و تصانيف دلنشين ميگردد.اما با آغاز سال 1377 آلبومي ازاو منتشر ميگردد كه همانند نيلوفرانه پرفروش ميشود. اين اثركه ياد استاد نام دارد،مشتمل بر آهنگهاي قديمي وبه آهنگسازي استاد علي تجويدي است.در اين اثر استاد علي رضاافتخاري جنبه ديگري از هنر خود را كه بازخواني آثار قديمي است به نمايش مي گذارد.هرچند درآثار قبلي خود نظير سرمستان ونيلوفرانه از آهنگهاي قديمي اما با اشعار جديد بهره برده بود،اما ياد استاد با تغييراتي اندك در اشعار يك اثربازخواني شده به معناي واقعي كلمه بود.اين بار مردمي كه هنوز با موسيقي پس از انقلاب آشتي نكرده بودند،براي يادآوري خاطرات گذشته به تهيه آلبوم مبادرت ورزيدند وبار ديگر نام استاد علي رضا افتخاري بر سر زبانها افتاد.هرچند پس از ارائه اين آلبوم عده اي نيز لب به انتقاد از وي گشودند،اما ديگر نام استاد افتخاري براي همه شناخته شده بود و وجود نام وي بر روي جلد آلبوم تضمين كننده فروش آلبوم بود.تا پايان همان سال چند آلبوم ديگر از استاد افتخاري كه عمدتا" مشتمل بر تصنيف بود به بازار آمد كه همگي با فروش خوبي مواجه شدند.سال1377همچنين مصادف بود با حضور وي در تلويزيون كه در برنامه اي بنام نغمه ها آثار خود رابراي بينندگان اجرا ميكرد،هر چند كه در سالهاي گذشته و خصوصا" در ايام نوروز75 در تلويزيون حاضر شده بود،اما برنامه نغمه ها در زمان طولاني تري ودر شب هاي بيشتري پخش مي شد.نخستين مصاحبه هاي مطبوعاتي در همين سال با وي انجام شد،كه اولي در مجله اي بنام جدول و پيرامون زندگينامه و فعاليت هاي جاري او و بعدي مصاحبه اي كوتاه در روزنامه ايران وبا موضوع حضور سيد محمد خاتمي رييس جمهو روقت در سازمان ملل و سخنراني وي در مورد گفتگوي تمدنها بود.اما سال 1378 پركار ترين سال حضور افتخاري در عرصه موسيقي تا آن زمان بود.استاد افتخاري در آن سال 5 آلبوم به بازار ارائه داد كه همگي با فروش نسبتا" خوبي مواجه شدند.در همين سال و همزمان با استيضاح وزيرفرهنگ و ارشاد وقت دكترعطاءا...مهاجراني تعدادي از هنرمندان عرصه هاي مختلف بيانيه اي را در حمايت ازايشان تهيه و امضاء ميكنند كه نام استاد علي رضاافتخاري نيز در بين آنها به چشم ميخورد.در پايان همين سال او تصميم مي گيرد تا تعدادي هنر جوي آواز را تحت تعليم قرار دهد.با آغاز سال 1379 در برنامه اي با عنوان نغمه بهاران مجددا" بر صفحه تلويزيون حاضر ميشود و به مدت سيزده شب اشعار حافظ را به همراهي سنتور رضا شفيعيان و تمبك داوود ياسري و دكلمه سهيل محمودي بصورت بداهه اجرا ميكند.در همين سال افتخاري به طور كلي از اصفهان به تهران نقل مكان ميكند و تا اواخر همين سال كار تعليم هنرجويان را ادامه ميدهد.در اين سال نيز استاد افتخاري آلبومهاي متعددي را روانه بازار ميكند كه عمدتا" بر پايه تصنيف ساخته شده است.يكي از آلبومهايي كه در اين سال به بازار آمد گل هزار بهار نام داشت كه اثري فاخر در ستايش از انديشه ها و افكار مرحوم دكتر علي شريعتي بود.اين اثر نزديك به دو دهه در راهروهاي وزارت ارشاد بدنبال مجوز نشر بود كه در نهايت در زمان وزارت دكترعطاءا...مهاجراني مجوز انتشار يافت.اما با آغاز سال 1380 اثري از وي در صداوسيما پخش ميشود كه تعجب همگان را برمي انگيزد.موندن يا نموندن با شعر متوسطي از علي معلم دامغاني و آهنگسازي جمشيد برازنده وتنظيم جابراطاعتي و كاملا" بر پايه موسيقي پاپ!اين اثر ابتدا قرار بود روي غزلي از سعدي اجرا گردد كه بدلايلي انجام نشد.دراين سال نيزاو سه آلبوم روانه بازار ميكند كه علاوه بر آنكه كلام آنها از شاعران معاصر و بيشتر به زبان محاوره اي است،بلكه سازهاي الكترونيك نيزدرآنها حضور پررنگتري دارند.در سال 1381 در مصاحبه اي با روزنامه ايران اعلام ميكند كه تصميم گرفته است كمتر بخواند و در همين سال نيز او تنها دو آلبوم را به بازار ارائه ميكند.اما با آغاز سال 1382 آلبومي از استاد علي رضاافتخاري و آهنگسازي فريدون خشنود و با تبليغات فراوان در مطبوعات و همچنين بيلبوردهاي تبليغاتي در سطح شهر منتشر ميشود كه باعث تعجب همگان و در عين حال افزايش انتقادات ميگردد.اثر كه شكوه عشق نام دارد كاملا" مايه هاي موسيقي پاپ را داراست. فريدون خشنود كه پيشتر براي تعدادي از خوانندگان خارج از كشور آهنگسازي ميكرد ،اين بار در كنار مطرح ترين خواننده داخل كشور قرار گرفت والبته اثر از فروش خوبي هم بر خوردار شد.پس از كاست شكوه عشق استاد عليرضا افتخاري نه به شكل كامل به اجراي موسيقي اصيل پرداخت ونه كاملا" به سمت موسيقي پاپ روانه شد،بلكه او راه ميانه اي را برگزيد كه هم جنبه هايي از موسيقي اصيل را داشته باشد وهم موسيقي پاپ ودر واقع تلفيقي باشد از اين دو سبك كه اين قاعده را تا به امروز رعايت كرده است،او حتي از شاعراني در آلبومهاي اخير خود استفاده ميكند كه عمدتا" با خوانندگان خارج از كشور همكاري دارند،اما همه اينها باعث نميشود كه او طرفداران خود را شگفت زده نكند،چراكه درسال 1386 او آلبومي به بازار ميدهد كه باعث خوشحالي هواداران و شگفتي منتقدان ميشود.اثري با عنوان قلندروار به آهنگسازي هنرمند خلاق و صاحب ذوق عماد توحيدي.آلبوم نه تنها در داخل كشور بسيار خوب فروش ميكند،بلكه به شكل غير قانوني ميليونها نفر درسرتاسرجهان آنرا ازاينترنت دانلود ميكنند.
¤ انتقادات مهمترين انتقاداتي كه به استاد علي رضاافتخاري ميشود اين است كه: 1_ او چرا سبك خواندن خود را تغيير داد واز خواندن آوازها وتصانيف موسيقي اصيل واشعار شاعران كهن و همچنين شاعران معاصر سرشناس به سمت خواندن ترانه هايي كه شاعراني نه چندان سرشناس دارند گرايش پيدا كرده است؟
2_ چرا آلبومهاي خود را در فواصل زماني اندك روانه بازار ميكند ؟
¤ پاسخ به انتقادات استاد علي رضا افتخاري مجموعه اي است ازانرژي،تكنيك و خلاقيت كه پاسخ انتقادات فوق را بايد در اين ويژگيهاي منحصر بفرد اوجستجو كرد.هر چند خود او تلويحا" به اين انتقادات پاسخ ميدهد،اما ظاهرا"منتقدان همچنان صحبتهاي وي رانشنيده مي گيرند. او عاشق تجربه كردن فضاهاي جديد و تازه است. در زمان اوج انتقاداتي كه در زمان خواندن ترانه دل را ببين به او وارد شد،بيان داشت كه خواننده موسيقي اصيل هم ميتواند پاپ بخواند و با كمال شهامت اظهار كرد كه اين طريقه درست خواندن موسيقي پاپ است.اشاره استاد افتخاري به خوانندگان جواني بود كه به اسم موسيقي پاپ هر چيزي را به خورد مردم ميدهند.اما اين تغيير سبك استاد افتخاري هم باعث نشد تا مخاطبان خود را از دست بدهد،چرا كه با استفاده از عناصر سه گانه اي كه پيشتر به آن اشاره شد،هراثر خود را به گونه اي اجرا ميكند كه با آثار قبلي تفاوت دارد و بوي تكرار نمي دهد و اين هوش و ذكاوت اوست كه در عين اينكه بر لبه تيغ راه ميرود،اما اهدافي كاملا"مشخص دارد،سه هدفي را كه در ابتداي اين نوشتار بدان اشاره شد استاد افتخاري سرلوحه كار خويش قرار داده است،موسيقي كه بوي كهنگي ندهد،در جذب مخاطب موفق باشد و روان آيندگان را نيز در نظر بگيرد. اما در اين ميان نيز ممكن است منتقدان از صحبتهاي او سوءبرداشت كرده ودر نتيجه دچار سوءتفاهم شوند.يكي از اين منتقدان با اشاره به يكي از صحبتهاي استاد افتخاري يادداشتي رانوشته بود كه مضمون آن اين بود كه استاد افتخاري منكر موسيقي رديفي و دستگاهي شده و گفته كه سه گاه و ابوعطا و همايون ديگر جوابگوي موسيقي امروز نيستند و تا كي مي خواهيم در موسيقي رديفي متوقف بمانيم.پس از آن استاد افتخاري پاسخي ساده و در عين حال عميق به نويسنده داد،كه براي چشيدن يك مرغ نيازي به چشيدن همه مرغها نيست،يعني ما نيازي نداريم كه بنشينيم و صدها شعر و غزل را در دستگاه همايون يا سه گاه از درآمد تا فرود اجرا كنيم و موجبات ملال شنونده را فراهم كنيم.اينها به شكلي كامل و زيبا از گذشتگان به ما امانت رسيده،چونكه آنان نيز به فكر آيندگان بوده اند،اما اين نسل آوازخوان و خواننده براي نسلهاي بعدي چه فكري كرده اند؟ طبق گفته استاد افتخاري همين همايون و سه گاه را ميتوان به اشكال مختلف اجرا كرد كه نه تنها به اصل موضوع خدشه اي وارد نشود،بلكه زيباييهاي اثر را نيز دوچندان كند.اوخود بيش از سي سال موسيقي را به شكل جدي و در جنبه هاي مختلف كار كرده و تجربيات ارزشمند و فراواني را بدست آورده است ودر اين راه صاحب نظر است ونيك ميداند كه گوشه هاي آواز ايراني تا چه اندازه قابليت مانور دارند.اما كم كاري برخي از آهنگسازان نيز يكي از موانع بر سر راه اوست چراكه او تفكري بسيار پويا وذهني بغايت فعال دارد.درنتيجه او با طيف گسترده اي از آهنگسازان اعم ازپيشكسوت،ميانسال وجوان همكاري ميكند تا كم كاري برخي از آنها،او را ازهدفي كه دنبال ميكند دور نسازد.در نتيجه كارهايي را توليد ميكند كه به گفته وي موجب رضايت خداوند،معنويت براي مردم و مولد سود براي ناشر باشد.اما اينكه چرا گاهي استاد افتخاري كارهايي را اجرا ميكند كه ممكن است از نظر شعر يا آهنگ خيلي در سطح بالايي نباشند دلايل عمده اي دارد از جمله روابط بين شاعران و آهنگسازان،رابطه اي كه آهنگساز با شعر برقرار ميكند وارتباطي كه شاعر با آهنگ زمانيكه ابتدا آهنگ ساخته شده وپس از آن كلام گفته ميشود،دارد.بهر حال اينكه مثلث خواننده،آهنگساز و شاعر جملگي در سطح بالايي باشند،بسيار خوب ومطلوب است،اما گاهي اين امر محقق نميشود ويك ضلع يا دو ضلع اين مثلث بايد با هنرخود آن نقص را برطرف كنند،كاري كه استاد علي رضا افتخاري آن را به نحو احسن انجام ميدهد. در خصوص فواصل زماني اندك بين آثار استاد افتخاري سخن بسيار گفته شده است.بهر حال در زمان حاضر كه رقابت فراواني ميان تهيه كنندگان و ناشران آثار موسيقايي وجود دارد،هريك از آنها به دلخواه خود عمل ميكنند ودر اين مورد نه خواننده دخالتي دارد و نه آهنگساز.بنابراين خرده اي بر او نميتوان گرفت.
¤ آينده كاري استاد علي رضا افتخاري در آغاز دهه ششم زندگي ودهه سوم از فعاليت رسمي خود قرار دارد.به گمان بسياري او يكي از استثنائات تاريخ موسيقي ايران است كه پيام آور راهي نو و روشي جديد براي مخاطبان اين هنر والا و ارزشمند است.او بيشتر از آنكه علاقمند به داشتن سبكي خاص باشد،خواهان تجربه فضاهاي تازه وتلاش در عرصه موسيقي است تا قابليتهاي خود را به نمايش گذارد.او همچنان سالانه 3 الي 4 آلبوم را روانه بازار ميكند كه همگي از فروش خوبي برخوردارند،اما نزديك به پانزده سال است كه در هيچ كجا كنسرتي به شكل رسمي برگزار نكرده است.به احتمال قريب به يقين افتخاري همان روشي را كه در اواسط دهه دوم فعاليت هنري خود انتخاب كرده و تا به امروز برگزيده است را ادامه خواهد داد و مخاطبان وهواداران اونيز هميشه حامي وپشتيبان او بوده اند و استاد علي رضا افتخاري نيز همواره به احساسات پاك آنها پاسخ داده است. شهاب احمدی :سایت استاد افتخاری |
|
|
درسالهای
گذشته وبخصوص دههء
اخير بحثها ومجادلات
داغی ميان اهالی
موسيقی و همچنين
طرفداران اين هنر در
جريان بوده است كه
هدف اصلی اين گفتگوها
اين بوده كه موسيقی
ايرانی چه راهی را در
پيش بگيرد كه بوی
گهنگی نداشته باشد،در
جذب مخاطب موفق باشد
و آيندگان نيز با
افتخار بدان گوش فرا
دهند.در اين ميان
نظريات سه دسته
كاملا" از
يكديگرمتمايزومشخص
است.طيف اول معتقدند
كه موسيقي اصيل
ايراني ديگر حرفي
براي گفتن ندارد
وآنچه كه بايد مورد
توجه قرارگيرد وصرفا"
روي آن سرمايه گذاري
صورت پذيرد،موسيقي
پاپ است.گروه دوم
معتقدند كه موسيقي
اصيل در صورت توجه
بيشترمسئولين امر به
تنهايي ميتواند
شنونده را ارضاء
نمايد و نيازي به
موسيقي پاپ چه از نوع
داخلي و چه از نوع لس
آنجلسي
نميباشد.همانطور كه
پيداست نظريات اين
دوگروه كاملا" در
مقابل يكديگر قرار
دارد.اما به هيچكدام
ازآنها نميتوان جامه
عمل پوشاند،از طرفي
نميتوان منكرموسيقي
اصيل ايراني شد چراكه
اين موسيقي ريشه در
تاريخ،تمدن،فرهنگ
وآيينهاي ما ايرانيان
دارد و در مقابل بايد
وجود موسيقي پاپ را
هم بعنوان يك واقعيت
انكار ناپذير
پذيرفت.موسيقي كه
نمونه خوب آن را در
آثار پيشكسوتاني نظير
مرحوم واروژان،مرحوم
بابك بيات،اسفنديار
منفردزاده،محمد
سريرو... و همچنين
جواناني مانند فواد
حجازي ومحمد
رضاچراغعلي شنيده
ايم. اما دسته سوم نه
تنها معتقدند كه
جامعه هم به موسيقي
پاپ وهم به موسيقي
اصيل احتياج
دارد،بلكه بر اين
باورند كه اين دو سبك
موسيقي در كنارهم
نيزميتوانند در خدمت
فرهنگ وهنركشور
عزيزمان باشند.در
حقيقت موسيقي اصيل با
تكيه بر نوآوريها و
موسيقي پاپ مبتني بر
اصالتها خواهند
توانست سه هدف عمده
اي كه پيشتر به آن
اشاره به عمل آمد را
محقق سازند.در اين
ميان
آهنگسازان،شاعران و
خوانندگان كشورمان
تلاش گسترده اي براي
معرفي هرچه بهتر و
بيشترآثارخود به
مخاطبان دارند.يكي
ازهنرمنداني كه در دو
دهه اخير سهم بسزايي
در معرفي موسيقي
ايراني به مردم
كشورمان و علي الخصوص
جوانان داشته و در
اين راه نيز محبوبيت
فراواني بدست
آورده،خواننده پر
آوازه كشورمان جناب
استاد عليرضا افتخاري
است.اين نوشتار سعي
دارد به بررسي
آثار،انتقادات
پيرامون وآينده هنري
ايشان بپردازد.پر
واضح است كه مسايلي
كه مطرح خواهد شد
صرفا" عقايد شخصي
نگارنده بوده ودر اين
ميان كليه طرفداران و
همچنين منتقدان ايشان
ميتوانند بدون تعصب و
بغض و كينه به بيان
نظريات خود دراين
مورد بپردازند.