تاریخ نقاشی ایران 4

   آغاز گرایش نقاشی و نقاشان ایران به نقاشی اروپا

"از مدرسه دارالفنون تا مدرسه صنایع مستظرفه"

                                                                  (قسمت چهارم)

                                                                                                        سید رسول معرک نژاد

   دو سال پس از مرگ ابوالحسن کلاس های نقاشی دارالفنون به نظارت" علی اکبر مزین الدوله" درآمد. [12-ص113] از شاگردان علی اکبر مزین الدوله می توان به "کمال الملک" اشاره داشت. "محمد غفاری"(کمال الملک ، 1277- 1319 ه. ش. ) سنت نقاشی پیشین – نگارگری ایرانی – را قطع کرد و آثار او خط پایانی بر ذهن گرایی و نقاشی تلفیقی قاجار بود.[5-ص7] کمال الملک از اولین کسانی بود که تمام  و کمال به هنر اروپایی پرداخت، او لقب تاسیس کرد.( 1289ه. ش.) و ریاست آن و آموزش هنرجویان را شخصاً بر عهده گرفت.آیدینکمال الملک را در دربار ناصرالدین شاه کسب کرد و پس از مرگ شاه برای مطالعه و تحقیق و تکمیل هنرش به ایتالیا و فرانسه رفت.(1276 ه. ش. ) در این سفر سه ساله با رعایت امانت از آثار نقاشان کلاسیک اروپا نظیر؛ «رامبراند » (Rembrandt ، 1606- 1669 م. ) ،   « روبنس » (Rubens ، 1577-1640 م. ) و تیسین به نسخه برداری پرداخت. پس از آن به عراق رفت و سه سال نیز در آنجا مقیم شد. تابلوی میدان کربلا (1281 ه. ش. ) از نقاشی های این دوره فعالیت وی می باشد.[4-ص185]

 در بازگشت به ایران مدرسه صنایع مستظرفه را تاسیس کرد.(۱۲۸۹ شمسی)و ریاست آن و آموزش هنرجویان را شخصاْ بهر عهده گرفت.

 آغداشلو می گوید :«کمال الملک نقاشی نوآور یا پیشتاز نبود. در اروپای اواخر قرن نوزدهم که امپرسیونیست ها بنیان هنرهای تجسمی را لرزانده و در کار گسترش زبانی کاملن تازه بود. او به کپی کاری های تیسین و رامبراند مشغول بود. نمی شود  هم ملامتش کرد چرا که در حال به ثمر رساندن آرزویی بود که محمد زمان در قرن یازدهم در سر داشت .» [1-ص85]

آموزش های رایج در مدرسه ی صنایع مستظرفه، شاگردانی پدید آورد که همگی به نوعی تحت تاثیر کمال الملک بودند؛ شاگردانی که به نام « مکتب کمال الملک » شهرت یافتند. کمال الملک پس از آن که از شغل دولتی و تدریس دست کشید به سال 1307 در حسین آباد نیشابور اقامت گزید و تا پایان عمر در آن جا به نقاشی پرداخت . 

    در دورانی که کمال الملک به تدریس در مدرسه ی صنایع مستظرفه مشغول بود حدود چهل و هفت هنرجو را تعلیم داد که سی و شش نفر  آنان در نقاشی ایران سرآمد شدند.« از ابتکارات این مدرسه نیز تشکیل نمایشگاههای هفتگی از آثار شاگردان برای عموم بود.»[12-ص116]

از هنرجویان کمالک الملک می توان به "اسماعیل آشتیانی"، "حسنعلی وزیری"، "علی محمد حیدریان"، "حسین شیخ"، "علی اکبر یاسمی"، "محمود اولیاء"، "علی اصغر پتگر"، "علی اکبر نجم آبادی"، "یحیی دولتشاهی"، "رضا شهابی" و "محسن سهیلی" اشاره کرد.

                                              اثری از: کمال الملک، کربلا

از قدیمی ترین شاگردان کمال الملک، حسنعلی وزیری ( 1268-1333 ه. ش. ) است. وی برادر کوچکتر علینقی وزیری – موسیقیدان – بود و در «کلوپ موزیکال » برادرش آموزشگاه نقاشی بر پا کرد. سال 1312 شمسی در آمریکا، آلمان و انگلستان آثارش را به نمایش گذاشت. وی مهمترین نماینده مکتب کمال الملک بود، وزیری از بنیانگذاران دانشکده هنرهای زیبای تهران بود که در آن دانشکده به تدریس کالبد شناسی نیز می پرداخت.[ 3-ص634]

                                                                                                                                  اثر: حسنعلی وزیری